فرمولاسیون آفت کش ها

مقاله ای کاملا تخصصی در خصوص فرمولاسیون انواع سموم و آفت کش ها مانند امولسیون،گرانول،ULVو …که برای سمپاشی مورد استفاده قرار می گیرد:

آفــت کــش هــا ترکیبــات ســنتزی یــا طبیعــی انــد کــه بــرای کنتــرل ویــا از بیــن بــردن آفــات مــورد اســتفاده قــرار مــی گیرنــد .

آفــت کــش عبــارت اســت از ترکیــب یــا مخلوطــی از چنــد ترکیــب شــیمیایی کــه بــرای جلوگیــری ، از بیــن بــردن ، دور کــردن ویــا کاهــش دادن جمعیــت حشــرات ، جونــدگان ،نمادتهــا ، قــارچ هــا ، علــف هــای هرز و یــا هــر نــوع از گیاهــان آبــی ، جانــوران و نیــز ویــروس هــا ،باکتــری هــا و میکروارگانیســم هایــی کــه آفــت شــناخته مــی شــوند مصــرف شــود.

آفــت کــش هــای بیولوژیــک(Bio pesticides)شــامل موجوداتــی اســت کــه بــرای کنتــرل آفــات بــه کار مــی رونــد .
آفــت کــش هــا همیشــه مســتقیما باعــث مــرگ آفــت نمــی شــوند ، بلکــه ممکــن اســت وســیله ای بــرای کشــتن آفــات باشــند (هورمــون هــا) ، یــا آفــات را پراکنــده کننــد و باعــث کاهــش جمعیــت آنهــا در محــل مــورد نظــر گردنــد ( دور کننــده هــا ) ، یــا حتــی آفــات تیمــار شــده را نکشــند ، بلکــه روی نتایــج آن اثــر بگــذارد (ترکیبــات موثــر در رشــد)

آفت کش یا سم ؟

توجــه بــه ایــن نکتــه ضــروری اســت کــه بیــن آفــت کــش و ســم ( Poison ; Toxicant ) تفــاوت وجــود دارد. پاراسلســوس (Paracelsus ( 1493-1541 گفتــه اســت : همــه مــواد ســم هســتند ، هیــچ چیــزی نیســت کــه ســمی نباشــد ، تنهــا دز مصرفــی باعــث ســم بــودن یــک ترکیــب مــی شــود .

مــاده ای کــه روی موجــودات زنــده اثــر بگــذارد لزومــا آفــت کــش نیســت . مثــلاً بســیاری از ترکیبــات آلــی و معدنــی ســم هســتند ، ولــی آفــت کــش نیســتند . اغلــب مــوارد بــه ویــژه در ســال هــای اخیــر ، آفت کش هــا بــه گونــه ای بــر گزیــده مــی شــوند کــه در دزی کــه بــرای آفــت ( هــدف ) ســمی هســتند بــرای انســان ، جانــوران اهلــی و بنــد پایــان مفیــد (موجــودات غیــر هــدف) ســمی نباشــند . بنابرایــن مــوادی کــه در گیاهپزشــکی بــرای کنتــرل آفــات بــه کار میرونــد ، آفــت کــش نامیــده مــی شــوند .

حشــره کــش( Insecticide) – لاروکــش (Larvicide) – تخــم کــش (Ovicide) – کنــه کــش (Acaricide) – حلــزون کــش (Mulluscicide ) – نماتــد کــش ( Nematicide ) موریانــه کــش (Termiticide) – جونــده کــش ( Rodenticide )- قــارچ کــش ( Fungicide) – علــف کــش ( Herbicide ) پرنــده کــش یــا دورکننــده پرنــده (Avicide) و گــره هــای مختلــف دیگــر.

انواع فرمولاسیون آفت کش ها

آفــت کــش بــه صــورت مــاده شــیمیایی نســبتاً خالصــی کــه در کارخانــه ســاخته مــی شــود ، مــاده تکنیــکال (technical-TC) نــام دارد . مــاده تکنیــکال نســبتاً خالــص بــوده و حــاوی 95 تــا 100 درصــد مــاده موثــرَ(AI)اســت .

فرمولاســیون بــه مجموعــه عملیاتــی گفتــه می شــود که روی مــاده موثر انجام می دهند تــا خواص آفت کش را از نظــر انبــار کــردن ، حمــل و نقــل کــردن ، کاربــرد ، موثــر بــودن ، نفوذ ، پایــداری و نیز بهداشــت بهبود بخشــند . دلیــل دیگــر فرمولــه کــردن آفــت کــش هــا اینســت کــه در عمــل مقــدار کمــی مــاده موثــر بایــد در ســطح زیــادی پراکنــده شــود . کلمــه فرمولاســیون از نظــر تجــاری بــه آخریــن مرحلــه آمــاده ســازی آفــت کــش در کارخانــه اطــلاق مــی شــود و شــامل مراحــل مصــرف ، ماننــد رقیــق کــردن آفــت کش به وســیله آب نمی شــود . میزان ماده موثر و نوع فرمولاســیون در روی بر چســب هر بســته نوشــته می شــود ، درمورد فرمولاســیون هــای جامــد درصــد بــه صورت وزن بر وزن بیان می شــود ، در حالی که در فرمولاســیون مایع درصد ، وزن به حجم اســت . مثاً فرمولاســیون EC50 دارای 50 گرم ماده موثر در 100 میلی لیتر مایع غلیظ امولســیون شــونده است.

1- مایع غلیظ امولسیون شونده (EC) Emulsifiable Concentrate

فرمولاســیون در حقیقــت یــک محلــول غلیــظ روغنــی ، حاوی ماده موثر آفت کش اســت که به ســهولت با آب مخلــوط مــی شــود و بــه صــورت ذرات روغــن حــاوی مــاده موثــر و معلــق در آب در مــی آیــد . علــت شــیری شــدن، زایلیــن یــک حــال آلــی حلقوی اســت که فرار بــوده و در فرموالســیون EC به کار گرفته می شــود . امولســیون اگــر خــوب تهیــه شــده باشــد بایــد بــه مــدت چنــد روز در آب معلــق بماند . اگــر مایع بــه دو فاز تبدیل شــود ، در اصطلاح می گویند امولســیون شکســته شــده اســت .

بررســی هــا نشــان داده کــه نــوع و نســبت ماده موثر ، حـلال ، امولســیفایر و نحوه فرمولاســیون درپایداری امولسیون در محلول آبی موثرند .
ماده ای که به قطرات روغن کمک می کند تا در آب معلق بماند امولسیون کننده نام دارد .

2- محلول قابل اختلاط با آب یا مایع (Liquid)

ایــن گونــه محلــول هــا در آب حــل مــی شــوند . مــاده فعــال در آب و یــا الــکل حــل مــی شــود . فرمولاســیون مایــع شــبیه امولســیون اســت ، ولــی در اثــر اختــلاط بــا آب ماننــد امولســیون شــیری رنــگ نمــی شــود . این گونــه فرمولاســیون را بــا عامــت L و یــا (SL)Soluble Concentrate نیــز (S)Solution نشــان مــی دهند .

3- محلول روغنی (oil Solution)

ایــن نــوع فرمولاســیون بیشــتر بــرای مصــارف خانگــی تهیه می شــود و شــامل محلولــی از ماده موثــر در یک حال روغنی مثل نفت بی بو اســت . امشــی که ســال ها قبل به وســیله شــرکت نفت تولید می شــد و در سمپاشی استفاده گسترده ای داشت دارای اینچنیــن فرمولاســیونی بود .

4- گرد (dust)

گــرد یــا پــودر ، قدیمــی تریــن نــوع فرمولاســیون سم اســت کــه روش مصــرف ســاده ای دارد گل گوگــرد مثــال خوبــی بــرای ایــن فرمولاســیون اســت . معمــولاً فرمولاســیون گــرد نســبت بــه فرمولاســیون هــای دیگــر اثر کمتری دارد ، ذرات آفت کش روی اندام های هوایی گیاه نمی چسبند و بنابراین چندان پایدار نیستند بعــلاوه آن را بایــد در هــوای آرام بــه کار بــرد .

5- پودروتابل یا گرد خیس (WP)

پــودر وتابــل در اصــل گــردی اســت حــاوی مــاده موثر کــه بــا مــاده خیــس کننــده همــراه اســت . اگــر ایــن پــودر را بــه آب اضافــه کننــد بــه صــورت معلــق در آب در مــی آیــد. معمــولاً مــاده موثــر را بــه مــوادی بــی اثر مانند پودر تالک یا خاک رس اضافه کرده و بعد از افزودن ماده خیس کننده ، آن را آسیاب می کنند.
حالــت تعلیــق پــودر در آب چنــدان پایــدار نیســت .

6- پودر قابل حل درآب (SP)

در پــودر قابــل حــل در آب ، مــاده موثــر بــه صــورت پــودر بســیار نــرم بــا مقــدار کمــی مــاده خیــس کننــده همــراه اســت . ایــن پــودر بــه آســانی در آب حــل شــده و یــک محلــول حقیقــی زلال بــه وجــود مــی آورد . بــر خــاف پــودر وتابــل این محلول احتیاج به هم زدن مداوم ندارد ، چون رســوب نمی کند .

7 – سوسپانسیون وارونه

نوعی فرمولاســیون برای کاهش باد بردگی که در آن ماده موثر در کپســول های هم اندازه که پوســته آن بــار مثبــت دارد محصــور شــده اســت . ایــن فرمولاســیون ضمــن جلوگیــری از تبخیــر مــاده موثــر ، باعث می شــود کــه قطــرات بیشــتری روی هــدف قــرار گرفتــه و پوشــش بهتــری ایجــاد شــود .

8- مایع غلیظ روان ریز (FL) (SC)

این نوع فرمولاســیون غلیظ بوده و کرم مانند اســت . برای این منظور ماده موثر را در یک مایع به صوت معلق در آورده و در موقع مصرف با آب مخلوط می کنند . کار کردن با این نوع فرمولاســیون آســان بوده ودر نازل ها گرفتگی ایجاد نمی کند .

9- فرمولاسیون (ULV)

بــرای مصــارف کشــاورزی ، بهداشــتی و ســمپاشــی جنــگل هــا از ایــن گونــه فرمولاســیون اســتفاده مــی شــود . فرمولاســیون یا ماده موثر مایع اســت که بعد از ســنتز شــدن مصرف می شــود و یا اگر جامد بود در کمتریــن حجــم از حــلال حــل شــده وبدون رقیق کردن اســتفاده خواهد شــد . این فرمولاســیون را باید بــه وســیله ســم پــاش هــای مخصــوص هوایــی و یــا زمینــی کــه بتوانــد میــزان محلول پاشــی را بیــن 0/6 تا 4/7 لیتــر در هکتــار تنظیــم کنــد ، بــه کار بــرد .

10- گرانول (G)

گرانــول هــا دانــه هــای ریــز بــا انــدازه 0/1 تــا 2/5 میلیمتــر هســتند کــه حــاوی مــاده ســمی انــد . هسته مرکــزی گرانــول در حقیقــت خــاک رس ، ماســه ، پوســت گــردوی نــرم شــده یــا چوب بال آســیاب شــده اســت ، که ماده موثر روی آن پاشیده و جذب شده است . پلت ( Pellet) نیز مانند گرانول از دانه های ریز تشکیل شــده ولی اندازه دانه های آن از گرانول درشــت تر اســت .

11- فرموالسیون روان ریز خشک ( DF) Dry Flowable

فرمولاســیون روان ریــز بــه نــام (WDR ( Water- Dipersible Granules هــم مرســوم اســت . ایــن فرمولاســیون شــبیه پــودر وتابــل اســت. بــا این اختلاف کــه ماده مؤثر جــذب دانه های گرانول شــده که به آســانی بــا آب مخلــوط مــی شــود.

12 – فشنگ تدخینی (Fumigants)

در ایــن فرمولاســیون مــاده مؤثــر فــرار بــوده و محیط را پر می کند . یکی از محاســن این نوع فرمولاســیون ایــن اســت کــه مولکــول هــای گاز در همــه جــای محیــط پراکنــده شــده و آفــت را از بیــن مــی بــرد و نیز بعد از تهویــه ، باقیمانــده چندانــی در محیــط باقــی نمــی گــذارد . ایــن فرموالســیون بایــد در جــای بســته بــه کاربرود .

13- افشانه ها (Aerosols)

قوطــی هــای بســته و تحــت فشــارند کــه بــا فشــار دادن دکمــه ای ذرات ســم از آنهــا وارد فضــا مــی شــود. بــرای ســاختن افشــانه هــا ، مــاده مؤثــر را در یــک حــال فــرار مثــل اتر نفــت حل می کننــد و همــراه با یک گاز تحــت فشــار مثــل فلوئوروکربــن و یــا دی اکســید کربــن بســته بنــدی مــی کننــد.

14- خمیر (paste)

بــرای مبــارزه بــا آفاتــی کــه داخــل دالان درون شــاخه ها و تنــه گیاهان زندگــی می کنند. مصرف می شــود. خمیــر دارای یــک مــاده مؤثــر فــرار اســت که معمــولاً از طریق فاز بخار آفت را از پــای در می آورد.

15- طعمه مسموم (Baits )

از اختلاط مواد آفت کش با یک ماده جلب کننده آفت ، که ممکن است غذای او هم باشد ، تهیه می شود

16- فرمولاسیون های آهسته رها (Slow-Release formulations)

ایــن نــوع فرمولاســیون تقریبــاً جدیــد اســت . اولین نمونــه آن در ســال 1963 وارد بازار شــد و آن نواری از رزیــن پلــی کلرونیــل آغشــته بــه حشــره کــش دیکلــرووس بود ، کــه ماده ســمی را به آهســتگی آزاد می کــرد و حشــرات مجــاور را از پــای در مــی آورد.

نوع دیگری از این فرمولاســیون میکروکپســول (Micro capsole )اســت . سوسپانســیون میکروکپســول شــامل دانــه هــای بــه ابعــاد 10-20 میکــرون اســت. میکروکپســول ذرات آفــت کــش جامــد و یا مایع اســت ،کــه بــه وســیله یــک لایــه نیمــه تــراوا پوشــش داده شــده اســت ایــن فرموالســیون مــی توانــد اثــر خــود را در دراز مــدت اعمــال کنــد ، بــه طــوری کــه بــرای یــک آفــت کــش بــه خصــوص ، عمــر ایــن فرموالســیون دو یا چهار برابر عمر امولســیون آن آفت کش اســت. ســرعت آزاد شــدن ماده مؤثر به کلفتی لایه پوشاننده و تراوایــی آن بســتگی دارد.

17 – بسته های قابل حل در آب water- Soluble Packet – (RTU)Ready To Use

اســتفاده از ایــن نــوع فرمولاســیون باعــث کاهــش خطــرات حاصــل از مخلوط کــردن و آماده کــردن بعضی از آفت کش های بســیار ســمی در موقع سمپاشــی اســت . وزن های معینی از پودر وتابل یا پودر محلول را ، در کیســه های پاســتیکی قابل حل در آب بســته بندی می کنند.وقتی این بســته ها در مخزن ســمپاشی انداختــه شــود ، در آب حــل شــده و محتویــات آن وارد آب می شــود .

مواد کمکی آفت کش ها (Adjuvants)

1- پخــش کننــده هــا یــا مــوادی کــه از نظــر کشــش ســطحی فعالنــد: ایــن دســته از مــواد بــا کاهــش دادن کشــش ســطحی موجــب مــی شــوند کــه محلــول ســم بــه خوبــی بــا آب مخلــوط شــده و همچنیــن پوشــش بهتــری از قطــرات ریــز ســم روی ســطح سمپاشــی شــده تشــکیل شــود.

مهمترین گروه های این مواد در زیر شرح داده شده اند :

1-1 امولســیون کننــده هــا : مــوادی هســتند کــه باعــث معلــق شــدن ذرات ریــز روغــن درآب مــی شــوند. ســاده تریــن مــواد ایــن گــروه صابــون هــا و دتــرژنت هــا مــی باشــند.

2-1 تثبیت کننده ها : کم کردن اتصال بین ذرات مشابه باعث ثبات بیشتر محلول می شوند

3-1 عوامــل خیــس کننــده – پهــن کننــده هــا :(Wetting Agents-Spreaders) بــه مــوادی گفتــه مــی شــود کــه ســطح تمــاس بیــن قطــرات ســم و ســطح بــرگ را زیــاد مــی کننــد .

این موارد بر اساس بار الکتریکی بخش آبدوست به سه دسته تقسیم می شوند.

ترکیبات آنیونی (Anionic)

ایــن ترکیبــات در آب تشــکیل یــون هــای منفــی مــی دهنــد. ترکیبــات از نــوع ســولفات ، فســفات و کاربوکســیلات انــد . صابــون معمولــی از جملــه ایــن مــواد اســت . یــک نمونــه دیگــر ایــن ترکیبــات الکلــی ســولفاته بــا نــام تجارتــی Dreft اســت.

ایــن گونــه مــواد اگرچــه بــه آســانی قابــل تهیــه انــد ولــی بــا یــون هــای مثبــت محلــول در آب ســخت ، داخــل واکنــش شــده و نمــک نامحلــول مــی دهنــد . همچنیــن در روغــن بــه خوبــی حــل نمــی شــوند.

ترکیبات کاتیونی (Cationic)

در آب تشــکیل یــون هــای مثبــت مــی دهنــد . بخــش کاتیونــی ایــن مــواد از نیتــروژن چهــار ظرفیتــی تشــکیل شــده اســت . از جملــه ایــن ترکیبــات ســتیل تریمتیــل آمونیــوم برومایــد اســت.
ایــن ترکیبــات گرچــه گــران اســت ولــی ایــن امتیــاز را دارنــد کــه بــه علــت دارا بــودن بــار مثبــت در آب ســخت تولیــد نمــک نامحلــول نمــی کننــد. ایــن نکتــه را بایــد در نظــر داشــت کــه ترکیبــات کاتیونــی و آنیونــی را نمــی تــوان بــه همــراه یکدیگــر در یــک محلــول اســتفاده کــرد. چــون باهــم داخــل واکنــش شــده و تــوازن فرمولاســیون را از بیــن مــی برند .

ترکیبات غیر یونی (Nonionic)

ایــن ترکیبــات فاقــد بــار الکتریکــی بــوده و بــر خــلاف ترکیبــات یونــی در روغــن به خوبــی محلولند . بیشــتر این ترکیبات از مشتقات پلی اتیلن اکسید اند .
مواد ممکن است دارای بنیان های آمیدی و استری نیز باشند.

پلــی اکســی اتیلــن ســوربیتول مونــر پالیمــات از جملــه ترکیبــات غیــر یونــی اســت کــه بــه نــام Tween موســوم است.

تــوازن هیدروفیلیکــی لیپوفیلیکــی Hydrophilhc Lipophilc Balances( HLB) اثر نســبی دو قســمت چربــی دوســت و آبدوســت روی خــواص کلــی فیزیکــی مولکول اســت.

جدول زیر حدود توازن آبدوستی – چربی دوستی و خواص سورفکتانت های غیر یونی

خواص و مورد مصرف اﻧﺪازهHLB

اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن واروﻧﻪ 3-6
ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه 7-9
اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ روﻏﻦ در آب 8-15
دﺗﺮاژن ﻫﺎ 13-15
ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎ 15-18

سایر مواد کمکی به شرح زیرهستند :

1-2عوامــل چســباننده :(Sticking Agents ) کازییــن – آرد- ژالتیــن ، رزیــن و التکــس از ایــن گونــه موادند.

-2-2 مــواد ضــد کــف : (Defoaming Agents) ترکیبــات دی متیــل پولــی سیلوکســان از جملــه مــواد ضــد کــف اند.

-3-2 مواد اسیدی کننده : (Acidifiers ) ترکیبات آلی فسفاتیک اسید از این گروه ترکیبات اند .

4-2 مواد جلب کننده:(Attractants ) شکر و ماس

5-2 مــواد غلیــظ کننــده: (Thickeners ) ایــن مــواد بــه منظــور پرهیــز از بــاد بردگــی قطــرات آفــت کــش اســت . پولــی آکریــل آمیــد ، نمونــه ای از ایــن مــواد مــی باشــد .

6-2 مرطــوب کننــده هــا : (Humectants ) ایــن مــواد باعــث افزایــش زمــان بیــن سمپاشــی و تبخیــر آب قطــرات ســم از ســطح بــرگ مــی شــود و در مــواردی کــه نفــوذ آفــت کــش در بــرگ بــه زمــان بیشــتری احتیــاج دارد ، بــه کار گرفتــه مــی شــود .

7-2 رقیــق کننــده هــا : ( Diluents ) شــامل آب و بعضــی از روغــن هــای تصفیــه شــده انــد . رقیــق کننــده هــای معمولــی شــامل آرد ســویا ، خــاک رس ، بنتونیــت و پــودر تالکنــد .

فرمولاسیون آفت کش های بیولوژیکی

1 – تثبیت و پایدار کردن عامل بیماری زا یا موجود زنده در پی تولید ، پخش و نگهداری در انبار .

2 – کاربرد به نحوی که در بهترین حالت و وضعیت به هدف (آفت) مورد نظر برسد .

3 – حفاظت در برابر عامل تجزیه کننده و از بین برنده طبیعی و افزایش پایداری آنها بر روی هدف

4 – تشــدید و تقویــت فعالیــت محصــول بیولوژیــک روی هــدف مــورد نظــر بــه روشــهای مختلــف از جملــه برخــورد بیــن حشــره کــش بیولوژیکــی و آفــت بــه روش گواشــی و تماســی

3.3 6 رای ها
رأی دهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

4 نظرات
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
حمیدرضا
حمیدرضا
1 سال قبل

با سلام و احترام، با جستجوی “فرمول سم ام شی” به این صفحه رسیدم اما فرمولی از این سم ارائه نشده بود.

حمیدرضا
حمیدرضا
1 سال قبل
پاسخ به  vahidadmin

با سلام و با تشکر
سم سفیدی که اخیرا با نام “ام شی” فروخته می‌شود با مبلغ ۲۵۰ میلی لیتر حدود ۴۰ هزار تومان و با ۸ برابر آب می‌بایست ترکیب شود و بوی سموم باغبانی قدیم را می‌دهد، آیا شما اطلاعی از این سم دارید؟
و اینکه آیا واردات سموم منسوخ و ممنوع شده و فروششان در ایران ممنوعیت قانونی دارد؟ با تشکر از شما

keyboard_arrow_up
4
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x