راهکارهای عملی کنترل آفات و سمپاشی در بیمارستان ها

آلودگی موجود در محیط بیمارستان نقش مهمی در ایجاد عفونت های بیمارستانی مرتبط ایفا می کند که در این بین کنترل آفت های بیولوژیک از اهمیت و درجۀ بالایی در اماکن بیمارستانی برخوردار می باشد.
کنترل آفات در بیمارستان و مراکز مراقبت بهداشتی یک چالش جدی است. آفات بیولوژیک ( سوسری های آلمانی و آمریکایی،موش خانگی و قهو ه ای، ساس ، کک، مگس، مورچه ، پشه، عنکبوت و …) می توانند ناقل مکانیکی برای انتقال میکروارگانیسم ها و یا عضوی فعال در انتقال بیماری ها، محسوب شوند.
آفات رایج ساختمان مثل سوسک و موش انتقال دهنده بیماریهای بسیار جدی هستند و هیچ جایی از مرکز درمانی از وجود آنها در امان نیست.حتی اگر روش انتقال بیماری توسط هر کدام از آفات بدرستی شناخنه نشده باشد سازمانتان به عنوان سازمانی که بهداشت کمتری دارد به نظر می رسد و می تواند شهرت خود را به عنوان محل بهداشت و درمان تضعیف کند.
در کنترل و نابودی آفات بیولوژیک بایستی از شرکت های سمپاشی  که دارای تجربۀ کافی و مجوزبهداشت  هستند استفاده نمود چرا که مقولۀ سمپاشی در اماکنی حساس مانند بیمارستان ها نیازمند دانش و تخصص لازم این رشته است.

در این مقاله شما با مسائل زیر در رابطه با کنترل آفات در بیمارستان آشنا می شوید:
انواع آفات رایج در بیمارستان
اماکن معمولی که مورد تهاجم آفات قرار می گیرند.
انواع سموم موثر بر آنها و قابل استفاده در بیمارستان آشنا می شوید.
زمان مناسب سمپاشی بیمارستان
روشهای مدیریت تلفیقی آفات در بیمارستان

1-سوسری آمریکایی :

این حشره به طول 7/2 تا 5/2 سانتیمتر و به رنگ قرمز متمایل به قهوه ایست ولی بالهای آن کاملاً رشد
یافته است . سوسکهای آمریکایی طول بیشتری داشته و دارای رنگ قهوه‌ای روشن بوده و می‌توانند پرواز کنند.

*زمان مناسب سمپاشی سوسک امریکایی :

سمپاشی بیمارستان که به صورت انجام فصلی یکبار در اغلب بیمارستانها متداول است نمی تواند دارای پایه علمی مناسب باشد.بهتر است زمان مناسب برای سمپاشی با توجه به نوع آفات و شدت آلودگی تعیین شود .
در صورتی که بیمارستانی عموماً به سوسری های آمریکایی آلوده می شوند بهتر است در نیمه اول اردیبهشت ماه سمپاشی سوسک به صورت  سراسری بیمارستان صورت گیرد و نوبت دوم سمپاشی با توجه به باز شدن تخم حشرات و موثر نبودن سم بر روی تخم آنها بلافاصله یک ماه بعد صورت گیرد.

*اماکنی که مورد تهاجم این حشره قرار می گیرند :

حمام ها،توالت ها ، آبدارخانه و آشپزخانه ،انبارها و زیر زمین ،تاسیسات،منهول ها و سایر مناطق گرم و مرطوب در بیمارستان ممکن است مورد تهاجم این حشرات قرار گیرند. به منظور ریشه کنی بهتر است کلیه نقاط مورد سمپاشی قرار گیرد.

*سموم موثربر علیه سوسک امریکایی  :

تاکنون هیچ گونه گزارشی مبنی بر مقاومت سوسک های امریکایی به سموم داده نشده است .ولی در هر حال بایستی در محیط درمانی توجه بیشتری نسبت به ایمنی بیماران کرد .
بدین منظور پیشنهاد می شود محیط بیمارستانی حداقل به دو بخش در مانی و غیر درمانی تقسیم شود .
در محیط درمانی استفاده از سموم پیر تیروئیدی که سمیت بسیار پاینی برای انسان و بوی کمتری دارد مثل سایپرمترین،آلفاسایپرمترین،پرمترین ،تترامترین و  سولفاک پیشنهاد می شود. دوز مناسب برای محیط درمانی 10 سی سی در لیتر استفاده می شود.
در صورت آلودگی اتاق عمل به حشرات بایستی از سموم پیرتیروئیدی که نیمه عمر پایینی دارند مانند آلفا مترین استفاده کرد.
در منهول ها که محل تجمع آنهاست می توان از ترکیب سموم سایپر مترین و کلرو پیریفوس استفاده کرد.
در زیر زمین و تاسیسات، انبارها و اداری می توان علاوه بر سموم فوق از سم دلتا مترین نیز استفاده کرد.
در صورت دسترسی به سموم تغییر نوع سم ها در هر نوبت بسیار موثر است.

*مدیریت تلفیقی :

بهسازی محیط بهترین روش مبارزه با سوسکها است که طی آن لازم است پناهگاههای سوسکها از بین برده شوند. برای این منظور باید در چهارچوب درهای فرسوده تعویض شوند و کلیه شکافهای دیوارها، کف، سقف، درزهای بین پله‌ها و …. با سیمان یا مصالح دیگر دقیقاً‌ گرفته شوند. گاهی لازم است بندکشی بین کاشی‌های دیوار و کف و حاشیه و اطراف قرنیزها تشدید گردد.
حفظ بهداشت، نظافت ساختمانها و جمع‌آوری، حمل و دفع بهداشتی زباله‌ در داخل اماکن و معابر تاثیر مستقیم بر کاهش تعداد سوسکها دارد. از ریخت و پاش مواد غذایی و انبار کردن پس مانده‌های مواد غذایی و نان خشک در ساختمانها باید جلوگیری شود.
پوشاندن آب انبارها و مخازن آب، دفع صحیح فاضلاب، نصب صحیح و تراز نمودن سیفونها، خشکاندن محیط‌های مرطوب، گذاشتن توری در مدخل هواکش فاضلاب‌ها و چاههای فاضلاب و گذاشتن سرپوش کف‌شویه‌ها از ورود و خروج سوسک و لانه گزینی این حشره جلوگیری می‌کند.

2-سوسری آلمانی :

بیشترین پراکندگی را در دنیا داشته و حدود 2-1 سانتی‌متر طول دارند. این سوسکها به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای بوده و قدرت پرواز دارند و سریعتر از گونه‌های دیگر تکثیر یافته و زیاد می‌شوند. سوسري آلماني يکي از کوچکترين سوسري هاي خانگي است،رنگ نرها روشن تر از ماده ها يعني قهوه اي مايل به زرد روشن مي باشد. همچنين ماده ها درشت تر از نرها هستند.

*زمان مناسب سمپاشی سوسک آلمانی:

با توجه به مقاوم بودن سوسک های آلمانی در صورت مشاهده حتی یک مورد از آنها بایستی اقدام لازم جهت ریشه کنی آنها صورت گیرد. بدین منظور استقرار نظام گزارش دهی مناسب از پرسنل بیمارستان و مصاحبه از آنها برای پیدا کردن نقاط آلوده ضروری است و وجود و تکثیر آنها تابع فصل و دما نیست و در هر زمانی که سوسک آلمانی مشاهده گردد بایستی اقدامات سمپاشی و کنترلی صورت گیرد .

*اماکنی که مورد تهاجم این حشره قرار می گیرند :

این نوع حشرات از مواد نشاسته ای و قندی تغذیه می کنند و در ابتدای آلودگی بیمارستان فقط در آبدارخانه ها و آشپزخانه و اتاق استراحت پرسنل دیده می شوند که در صورت عدم پیشگیری به سرعت در تمام بیمارستان انتشار می یابند.

*سموم موثر بر علیه سوسک آلمانی  :

در روش قدیمی با توجه به مقاومت این حشرات به اکثر سموم بایستی در هر نوبت نسبت به تغییر سموم استفاده کرد . درصورت دسترسی به سموم می توان از پروپوکسور و فایکام به همراه سایفلوهالوترین استفاده کرد.اما در روش جدید عموماً از طعمه های سوسک حاوی ترکیبات نیکوتینی یا فرمونی استفاده می شود که سمیت بسیار پایینی دارد و چند هزار بار موثرتر از سموم است .

*مدیریت تلفیقی :

مانند مورد بالا اقدام گردد.

3- موش خانگی :

وزن 10 تا 21 گرم ،پوزه نوک تیز، طول بدن 6 تا 10 سانتی متر، دم مساوی یا بلندتر از مجموعه طول سر و بدن ،گوش ها بزرگ و مشخص ،رنگ پوست خاکستری دارند.

*اماکنی که مورد تهاجم این جوندگان قرار می گیرند :

موش خانگی اغلب در زیر زمین و طبقات پایین و انبار ها و آشپزخانه و عموماً محل هایی که ساکت و دارای درجه حرارت معتدل هستند دیده می شود.به دنبال تکثیر و کمبود غذا به مرور به طبقات دیگر ساختمان سرایت می کند. ولی نقطه ورود به ساختمان از پایین ترین طبقه است .

*سموم موثر :

سموم موش کش به روش های مختلف دسته بندی می شوند ولی من آنها را به 2 دسته کلی سموم ناک دان (یا سریع الاثر) و سموم دیلی (یا تاخیری) تقسیم بندی می کنم. هر کدام از دسته بندی های فوق مزایا و معایب خاص خود را دارند . ولی استفاده از سموم سریع الاثر در بیمارستان اکیداً ممنوع است و توصیه می شود برای از بین بردن موش از سموم با اثر تاخیری استفاده شود که نمونه موثر آن طعمه های آماده مصرف با ماده موثره برودیفاکوم و برومادیالون و دیفتیالون است. که به دو شکل فیزیکی پلیت و وکس در بازار موجود است. طعمه گذاری علیه موش با شکل پلیت برای داخل ساختمان و نقاط خشک و شکل وکس به علت وجود پارافین در آنها مناسب محیط بیرونی و مرطوب است.
از مضرات سموم سریع الاثر مانند زینک فسفات (یا فسفر دوزنگ) سمیت بسیار بالا است که استفاده آن را در مناطقی که انسان تردد می کند ممنوع کرده اند ولی بعضی شرکت ها از آن استفاده می کنند. این سموم باعث می شود لاشه موش در محل هایی بیفتد که امکان دسترسی ندارند مانند پشت دستگاه ها و متعفن گردد.
همچنین با یکبار استفاده از این سموم مقاومت در سایر جوندگانی که تغذیه نکرده اند بوجود می آید.
مزایای سموم تاخیری فوق به شرح زیر است:
-به علت اثر تاخیری همه موش ها از آن استفاده می کنند و متوجه سمیت آن نمی شوندو ایجاد مقاومت نمی کند.
– مرگ طی 14 الی 40 روز اتفاق می افتد و لاشه موش در بیرون ساختمان و محل هایی که آب در جریان دارد می افتد و در ساختمان دیده نمی شود.
– سمیت پایینی برای انسان دارند.
با توجه به حس بویایی قوی موش ها کلیه مراحل طعمه گذاری بایستی با دستکش انجام شود.

*مدیریت تلفیقی :

– استفاده از تله ها ی زنده گیر :در مواردی که تعداد این موش های تا 3 عدد است می توان از انواع تله های چسبی با طعمه های جذاب یا تله های قفسی شکل استفاده شود.
– اقدامات بهسازی و بهداشتی :
1-محافظت ساختمانها از ورود موش
2- از بین بردن لانه موش ها ومحروم کردن آنها از دسترسی به آب و مواد غذایی3-بهداشتی نگه داشتن محیط زیست شامل  جمع آوری،حمل و دفع زباله به طور بهداشتی،زباله باید در کیسه های سربسته قرار داده شوند.

4-موش قهو ه ای :

وزن 150 تا 600 گرم، پوزه گرد جثه بزرگ ،طول بدن 18 تا25 سانتی متر، دم کوتاه تر از مجموع طول سر و بدن ،گوش ها نسبتا کوچک و تا نیمه داخل موهاست،رنگ پوست خاکستری مایل به قهوه ای

*اماکنی که مورد تهاجم این جوندگان قرار می گیرند :

این موش به موش نروژی یا موش سقف نیز مشهور است و ممکن است علاوه بر مناطق ذکر شده در طبقات بالایی یا حتی سقف کاذب نیز دیده شود.

*سموم موثر :

مشابه موش خانگی می باشد.

5- پشه ها :

گونه های مختلفی را در کاربرد عام به نام پشه می شناسیم که بیولوژی و رفتار و حتی بیماری های منتقله آنها با هم تفاوت دارند. معمولی ترین پشه که در زندگی شهری و روزمره با آن روبرو هستیم به مربوط به پشه های کولکس می باشد. که علاوه بر انتقال عوامل بیماری زا مزاحمت های شدیدی را نیز ایجاد می کند. کولکس ها در بعضی مواقع باعث آزار و اذیت انسان می شود. تخم ها در دسته های 100 تایی یا بیشتر در سطح آب گذاشته می شوند و تا زمان شکفته شدن که مدت 2 تا 3 روز طول می کشد روی آب شناور می مانند.

*اماکنی که مورد تهاجم این حشره قرار می گیرند :

پشه در کلیه اتاقهایی که پنجره باز رو به فضای سبز دارند مشاهده می شود . ولی احتمال وجود آن در طبقات 4 و بالاتر ضعیف است.

*زمان موثر مبارزه علیه پشه :

پشه ها با آغاز فصل بهار مشاهده می شوند . بنابرای سمپاشی پشه بایستی در شروع سال جدید و ماههای گرم سال انجام شود . همچنین به تجربه ثابت شده سمپاشی درختان و فضای سبز در کاهش جمعیت مگس موثر است .

*سموم موثر :

برای کنترل پشه ها در بیمارستان بایستی از مدیریت تلفیقی استفاده کرد و استفاده از سموم شیمیایی باید به عنوان راه حل نهایی در نظر گرفته شود.در خصوص سمپاشی پشه اولویت استفاده از سم فایکام به میزان 10 گرم در لیتر یا سم پرمترین به میزان 10 سی سی در لیتر می باشد.به علت پرنده بودن این حشره سطح دیوارها بایستی سم پاشی گردد.
با توجه به اینکه احتمال تماس افراد با سطح دیوارهای سمپاشی شده وجود دارد حتی الامکان از سمپاشی علیه پشه استفاده نشود.

*مدیریت تلفیقی :

پشه ها جهت تکثیر نیاز به وجود آبهای راکد یا آبهای با جریان بسیار کم دارند.بنابراین تصفیه خانه های فاضلاب،کلر زنی حوض آب بلا استفاده در بیمارستان،آب سطحی و آب باران جمع شده در نقطه ای از بیمارستان باید بهسازی شوند. اگر از حوض استفاده ای نمی شود آب آن کاملاً خشک شود و جهت از بین بردن لارو پشه در تصفیه خانه ها از سولفات مس استفاده گردد. ترکیب فوق تقریباً غیر سمی می باشد و به شدت برای لارو پشه ها کشنده است که به میزان 5 میلی گرم به هر لیتر آب اضافه گردد.
جهت پشه های بالغ می توان یکدستگاه حشره کش برقی که پشه ها را به سمت خود جلب می کند در محل تصفیه خانه استفاده گردد. و در نهایت بایستی دیوارها و سقف تصفیه خانه کاملا سمپاشی ابقایی گردد.

روش نصب تله نوری

نصب توری بسیار ریز در پنجره های بیمارستان بسیار موثر می باشد.

مقاله پیشگیری و محافظت از پشه 

مگس خانگی:

حشره ای ست با پراکندگی جهانی و بسیار اهلی (Synanthropic ) که همیشه در نزدیکی انسان ،اماکن انسانی و دامهای اهلی یافت میشود.
الف-مرفولوژی مگس خانگی: حشراتی به طول 6الی9 میلی متر ،به رنگ خاکستری و با شکم زرد و مات ویا قهوه ای کمرنگ هستند.در سطح پشتی سینه4نوار تیره رنگ موازی دیده میشود .چشمهای مرکب درشت وقهوه ای رنگ است که در مگس نر به هم نزدیک و در مگس ماده فاصله بیشتری دارند.

در برخی مراکز درمانی به دلیل موقعیت جغرافیایی ممکن است مگس مشاهده شود که نیاز به مبارزه با مگس و گاها سمپاشی مگس هستند .

سموم مناسب مگس کش : استفاده از سموم حشره کش کارایی لازم را برای از بین بردن مگس ندارند و در ضمن محیط های درمانی آلوده به سموم خطرناک میشوند .

در حال حاضر بهترین روش مبارزه با مگس استفاده از طعمه های مگس یا تله های مگس که بر پایه مواد فرمونی و مواد جاذب هستند که عمدتاً غیر سمی هستند و برخی به صورت انتخابی فقط مگس های ماده را می گیرند و بعضی غیر انتخابی هر دو نوع مگس را از بین می برند .

مقاله پیشگیری و محافظت از مگس

برای کسب اطلاعات بیشتر با شرکت ارمغان بهداشت محیط تماس بگیرید .